Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın (TCDD) Ankara-Kırıkkale-Kayseri-Sivas-Erzincan-Erzurum-Kars ana hattında sefer yapan Doğu Ekspresi treni her gün saat 18.00’de Ankara’dan, saat 08.00’de ise Kars’tan hareket etmektedir. Doğu Ekspresi, hem yataklı vagonlarda tren yolculuğunun rahatlığı hem de özellikle Sivas’tan itibaren Kars’a kadar yolcularına eşsiz manzaralar sunması nedeniyle ilgi odağı haline gelmiştir.
TCDD’nin online bilet satış uygulamasıyla her gün 1 ay sonrasının gidiş-dönüş biletleri, saat 00.00’dan itibaren satışa çıkarılmaktadır. Ancak her ne kadar her gün 1 ay sonrasının biletleri satışa çıkıyor olsa da bilet satışının hangi saatte açılacağı tam bir muammadan ibarettir. Nitekim bu hususa açıklık getirebilmek adına tarafımca TCDD Müşteri Hizmetleri aranmış ancak bilet saatlerinin Genel Müdürlüğün inisiyatifinde olduğu bu konuda yardımcı olamayacakları yönünde bilgi verilmiştir. Ardından 04/01/2019 tarihinde Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) aracılığıyla muhatap Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi gösterilerek “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları tarafından Ankara Gar-Kars seferlerini yapan doğu ekspresi trenlerinin bilet satışlarında idarenin tesis etmiş olduğu işlemde “kamuya açıklık ilkesi” ihlal edilmektedir. Şöyle ki; bilet satışları 30 gün öncesinden açılıyor olmasına rağmen bunun belli bir saati kamuya bildirilmemektedir. Bilet satışları bazen 23:50 bazen 01:00 bazen 04:00 bazen 03:20 gibi saatlerde açılmakta olup kesinlikle belli bir saati bulunmamaktadır. Bu durum zaten biletleri zor bulunan doğu ekspresi biletlerine ulaşımı daha da zorlaştırmaktadır. Takdir edilir ki bilgisayar ya da telefonun başında sabaha kadar bilet almak için ekran güncellemek de hayatın olağan akışına aykırıdır. Söz konusu biletlerin açılış saatini genel müdürlükten öğrenen kimseler kolaylıkla alabilmekte tarafımız mağdur edilmektedir. Bilet satışı saati konusunda kamuya açıklık hususuyla acil ilgilenilmesi gerekmektedir” içerikli başvuru yapılmıştır. Söz konusu başvuruya 07/01/2019 tarihinde Genel Müdürlük tarafından “Sayın Başvuru Sahibi, Doğu Ekspresiyle ilgili öğrenmek istediğiniz bilgilere http://www.tcddtasimacilik.gov.tr/duyuru/66 adresinden ulaşabilirsiniz. İlginize teşekkür eder iyi günler dileriz.” cevabı verilmiştir. Öncelikle belirtmek gerekir ki bahsi geçen web sitesinin ilgili bölümünde Doğu Ekspresi bilet saatlerine yönelik herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
TCDD tarafından sunulan hizmet bir kamu hizmeti olup bu husus 04/06/2016 tarihinde 29732 sayı ile Resmi Gazete’de yayınlanan TCDD Genel Müdürlüğü Ana Statüsü Tanımlar başlıklı 3. Maddesinde “Kamu hizmeti yükümlülüğü: Belirli bir hat üzerinde herhangi bir demiryolu tren işletmecisinin ticari şartlarda veremediği bir demiryolu yolcu taşımacılığı hizmetinin verilmesini sağlamak amacıyla ve bir sözleşmeye dayalı olarak Bakanlığın görevlendirmesi üzerine yerine getirilen demiryolu yolcu taşımacılığı hizmet yükümlülüğünü,” yine geçici 3. Madde ile de “Kamu hizmeti yükümlülüğü, 6461 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 1/5/2013 tarihinden itibaren beş yıl süreyle TCDD Taşımacılık A.Ş. tarafından yerine getirilir” hükümleriyle de Doğu Ekspresi ile sunulan hizmetin TCDD’nin kamu hizmeti yükümlülüğünden kaynaklandığı açıkça anlaşılmaktadır. Kamu hizmeti, bugün itibariyle idarenin görevini yerine getirmek üzere üstlendiği kamu yararına dönük bir faaliyettir. İdare kamu hizmetine yönelik faaliyetlerini yürütürken izlenen aşamaların şeffaf olması ve toplum tarafından görülebilmesini sağlamakla yükümlüdür. Aynı zamanda bu kamu hizmetinin tesisine yönelik faaliyetlerinin yönetiminde bilgi ve belgelerde açıklığı sağlayıp ve idarenin sahip olduğu bilgi ve belgelere erişilmesi hakkını vatandaşlara tanıması gerekmektedir. Bilgi ve belgelerde açıklık ilkesi, bilgi edinme hakkının kaynağı (Akıllıoğlu, 1983: 116), bilgi hukukunun özüdür (Akıllıoğlu, 1990: 815-816). Yönetimde açıklığın özü, idarelerin, neler olup bittiğini bilmeyi arzu eden sokaktaki vatandaşı memnuniyetle karşılamalarıdır. (Herlitz, 1958: 54) Görüldüğü üzere, yönetimde açıklık demokrasinin bir gereğidir. Vatandaşlar açıklık sayesinde nasıl yönetildiklerini görerek, idarenin faaliyetlerini denetleyebilme imkanına kavuşacak ve açıklık ilkesi, idarenin faaliyetlerinde ancak kamu yararı veya bir bireyin kişisel haklarının korunması gibi istisnai durumlarda sınırlandırılabilecektir.
Hal böyle olmakla birlikte TCDD tarafından Doğu Ekspresi tren biletlerinin belli bir saati olmaması ve tarafımca yapılan başvuruya verilmiş olan yanıt idarenin vatandaşların bilgi ve beklentilerini karşılamayarak kamu hizmetlerinden yararlananların, yönetim karşısında haklarını koruyamamasına neden olmaktadır. Bu nedenle demokrasinin yegâne varlık sebeplerinden biri olan kamuya açıklık ilkesi TCDD tarafından ihlal edilmektedir. Başvurumda da açıkça belirtmiş olduğum üzere söz konusu biletlerin satışa açıldığı saat hiçbir şekilde net olmamakla birlikte kamuya da açıklanmamaktadır. Ancak biletlerin satış saatini TCDD’den öğrenebilen tur şirketleri özellikle yataklı ve örtülü kuşetli vagonların biletlerini almaktadırlar. Bu durumun en açık örneği bilet satışlarının açıldığı gece yarısı herhangi bir saatte bahsi geçen vagonların dolu olarak açılmasıdır. Nitekim sosyal medya ve web siteleri üzerinden bu tur şirketleri 118-TL olan yataklı vagon biletlerini 1.500-TL’ye satmaktadır. Tüm bu açıklamalardan ve medyada yer alan doğu ekspresine yönelik haberlerden de açıkça anlaşılacağı üzere idare kamu hizmetini icra ederken kamu hizmetinin gereklerini yerine getirmeyerek toplumu mağdur etmektedir. Tarafım da bu konuda mağdur edilmiş olup TCDD Genel Müdürlüğü tarafından verilen cevap üzerine 10/01/2019 tarihinde doğu ekspresi bilet saatlerindeki muamma konusu ile ilgili tarafımca Kamu Denetçiliği Kurumu’na şikayet başvurusu yoluna gidilmiştir. Söz konusu başvuru neticesinde kamuoyuna da yansımış olduğu üzere doğu ekspresi biletleri ile ilgili inceleme başlatılmıştır.
Özetlemek gerekirse; hukuk devleti ilkesinin gerçekleştirilmesinde, idarenin faaliyetlerini objektif esaslara göre ve güvenilir bir sistem içerisinde yürütmesinde etkili ve önemli araçlardan birisi idarenin şeffaflığı ilkesidir. İdare bir kamu hizmetini icra ederken öncelikle şeffaflık ilkesine riayet ederek bu hizmeti gerçekleştirmelidir. Ancak detaylı bir şekilde açıklamış olduğumuz üzere TCDD kamu hizmetini icra ederken en temel ilkelere riayet etmeyerek doğu ekspresi tren bilet saatlerini kamuya açıklamamakla birlikte bu yöndeki başvuru ve taleplere de yapıcı veya çözümleyici cevaplar vermemektedir. Bu durumda idare yerine getirmiş olduğu hizmet ile amacının kamu yararı olmadığını göstermektedir. Bu konuda başta bir vatandaş olarak talebim idarenin kamusal faaliyetini icra ederken açıklık ilkesine uygun bir şekilde bilet satış saatlerini kamuoyuna açıklayarak hukuk devleti ve demokrasinin gereklerini yerine getirmesidir.
Av. Rahime KORKMAZ ÖZDEMİR