Av. Ayşe KÖSEYENER
6572 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına dair torba Kanun, 18.01.1972 tarihli ve 1512 sayılı Noterlik Kanununun aşağıda belirtilen maddelerinde değişiklikler getirmiştir. Söz konusu torba Kanun, 02.12.2014 tarihinde kabul edilmiş ve Cumhurbaşkanının onayından sonra, 12.12.2014 tarihli Mükerrer Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
1512 sayılı Noterlik Yasasında getirilen değişikliklerin temel amacı, noterlik işlemlerinin yeknesak biçimde işlemesine hizmet edecek teknolojik ve idari uyum düzenlemelerinin, yapılmasıdır.
1-6572 SAYILI KANUNUN 1.MD.’Sİ İLE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNUN 22.MD.’Sİ DEĞİŞTİRİLEREK, ‘ Boşalan, açılan veya dördüncü sınıftan üçüncü sınıfa geçirilen noterlikler, RESMİ GAZETE’DE ilan olunur’ HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR:
22.md.’nin eski halinde, ‘Boşalan, açılan veya dördüncü sınıftan üçüncü sınıfa geçirilen noterlikler, o yerde, İstanbul ve Ankara’da ve Adalet Bakanlığınca uygun görülecek diğer yerlerde nçıkan birer gazete ve Resmî Gazete’de birer defa ilân olunur’ hükmü öngörülmekteydi.
Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, gereksiz masraf ve zaman kaybının önüne geçmek amacıyla, boşalan açılan veya dördüncü sınıftan üçüncü sınıfa geçirilen noterliklerin, noterin bulunduğu yerde, İstanbul, Ankara ve Adalet Bakanlığı’nca uygun görülecek diğer yerlerde çıkan birer gazetede ilanına yönelik uygulamadan vazgeçilmekte; söz konusu ilanının sadece Resmi Gazete’de yapılması hükme bağlanmaktadır.
2-6572 SAYILI KANUNUN 2.MD.’Sİ İLE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNUN, 24. MD.’NİN İKİNCİ FIKRASINDA YER ALAN ‘ son’ İBARESİ ‘Resmi Gazete’de’ ŞEKLİNDE DEĞİŞTİRİLMİŞ VE 24.MD’YE , ‘Noterlere Türkiye Noterler Birliği tarafından verilen kimlik kartı, tüm resmi ve özel kuruluşlar tarafından kabul edilecek resmi kimlik hükmündedir’ FIKRASI EKLENMİŞTİR:
24.md’nin eski halinde, ‘ 22 nci maddeye göre ilân edilen üçüncü sınıf noterliğe, ancak noterlik belgesini almış olan bir kimse atanabilir.
Adalet Bakanlığı, son ilân tarihinden itibaren bir ay tamamlandıktan ve her halde 23 üncü maddenin 2 nci fıkrasına göre verilen sürenin bitiminden sonra isteklilerden 18 inci maddede gösterilen defterdeki sırada en önde bulunanı, engel bir hali olmamak şartı ile, noterliğe atar.’ öngörülmekteydi.
Teklif gerekçesinde de belirtildiği üzere, Noterlik Yasası’nın yukarıda belirtilen 22.maddesinde yapılan değişikliğe uyum sağlanması amacıyla, 24.md.’de değişikliğe gidilmiştir.
24.md.’ye eklenen ek fıkra ile ise, Noterlik kimliklerine, resmi kimlik niteliği tanınmış ve tüm resmi ve özel kuruluşlar tarafından kabul edileceği esası getirilmiştir.
3-6572 SAYILI KANUNUN 3.MD.’Sİ İLE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNUN 27.MD.’Sİ DEĞİŞTİRİLEREK, ‘Atama yapılırken aynı sınıftan noterlerin meslekteki kıdemleri esas alınır. Kıdemde eşitlik halinde, Adalet Bakanlığınca verilen noterlik belge numarası önce olan tercih edilir’ HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR:
27.md.’nin 2.fıkrasının eski halinde, ‘Atama yapılırken, aynı sınıftan noterlerin meslekteki kıdemleri, kıdemde eşitlik halinde sicillerine göre yeterlik dereceleri esas alınır. Aynı kıdem ve yeterlikte olanlardan Almanca, Fransızca, İngilizce veya İtalyanca dillerinden en az birini bildiğini yönetmelikte gösterilecek şekilde belgelendirenler diğer isteklilere, bu dillerden biri ile öğretim yapan yabancı hukuk fakültelerinden birini bitirmiş olanlar diğerlerine, hukuk doktoru olanlar hepsine tercih edilir. Buna göre de şartlar eşit olursa hukuk fakültesi mezuniyet tarihindeki önceliğe bakılır. Hukuk fakültesi mezuniyet tarihi de aynı ise atanacak olan ad çekilerek belirlenir.’ esasları öngörülmekteydi.
Yasa teklif gerekçesinde de öngörüldüğü üzere, noter atamalarının daha kolay ve kısa süre içinde yapılabilmesi için, artık atama yapılırken noterlerin kıdemlerinin eşit olması halinde Adalet Bakanlığınca verilen noterlik belge sıra numarası ÖNCE olanın tercih edilmesi sağlanmaktadır.
4-6572 SAYILI KANUNUN 4.MD.’Sİ İLE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNUN 59.MD.’SİNİN 1. FIKRASININ BİRİNCİ CÜMLESİNDE, ‘Hasta noterler Cumhuriyet Savcılığı kanalı ile Hükümet Tabiplerinden veya Devlet Hastanesi Doktorlarından’ ibaresi ‘Noterler , hastalıkları nedeniyle’ şeklinde değiştirilmiştir:
59.md.’nin 1. Fıkrasının birinci cümlesinde değişiklikten önce, ‘Hasta noterler Cumhuriyet savcılığı kanalı ile Hükümet tabiplerinden veya Devlet hastanesi doktorlarından alacakları rapor üzerine, hizmet sürelerine göre aşağıdaki esaslar dahilinde izinli sayılırlar:
1. Beş yıla kadar (Beş yıl dahil) hizmeti olanlara üç aya kadar,
2. Beş yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) hizmeti olanlara altı aya kadar,
3. On yıldan daha çok hizmeti olanlara bir yıla kadar izin verilir.’ esasları öngörülmekteydi.
Yasa teklif gerekçesinde de öngörüldüğü üzere, yeni düzenleme ile, noterlerin diğer kamu görevlileri ile aynı uygulamaya tabi tutulmaları amacıyla, noterlerin,doktora, Cumhuriyet Savcılığı kanalıyla gidebilmeleri zorunluluğu kaldırılmıştır.
5-6572 SAYILI KANUNUN 6.MD.’Sİ İLE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNUNA, ELEKTRONİK İŞLEMLER BAŞLIKLI 198/A MADDESİ EKLENMİŞTİR:
‘Elektronik işlemler:
MADDE 198/A– Bu Kanunda öngörülen işlemler, elektronik ortamda güvenli elektronik imza kullanılarak da yapılabilir. Ancak, düzenleme şeklinde yapılması zorunlu tutulan işlemler ile irade beyanlarının alınmasına ilişkin işlemlerde güvenli elektronik imza kullanılabilmesi için ilgililerin noter huzurunda olmaları gerekir.
Elektronik ortamda güvenli elektronik imza kullanılarak noter huzurunda veya huzurda olmadan yapılabilecek noterlik işlemleri ile 15/1/2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununda tanımlanan zaman damgası kullanılmasının zorunlu olduğu noterlik işlemleri yönetmelikle düzenlenir. Belirlenen bu noterlik işlemlerine ilişkin tüm bilgi ve belgeler güvenli elektronik imzayla elektronik ortamda işlenebilir, saklanabilir ve gerektiğinde ilgili diğer kişi veya kurumlara elektronik ortamda gönderilebilir. Ayrıca 61 inci maddede düzenlenen tespit işleri güvenli elektronik imza ile elektronik ortamda da yapılabileceği gibi aynı usulle elektronik ortamdaki durum, görüntü, işlem veya benzeri her türlü verinin tespiti de yapılabilir.
Noterler tarafından yapılan tüm işlemlere dair bilgi ve belgeler Türkiye Noterler Birliğinin Bilişim Sisteminde kaydedilir ve saklanır. Güvenli elektronik imza ile imzalanmış belgelerde kanunlarda belirtilen mühürleme işlemi uygulanmaz ve ayrıca suret aranmaz. Güvenli elektronik imza ile oluşturulan belge, talep edilmedikçe ayrıca fiziki olarak düzenlenmez.
Elektronik ortamdan fiziki örnek çıkartılması gereken hâllerde belgenin aslının aynı olduğu belirtilerek noterlikçe imzalanır ve mühürlenir. Güvenli elektronik imza ile imzalanmış belgenin elle atılan imzalı suretiyle çelişmesi hâlinde noterlerin kullandığı bilişim sisteminde kayıtlı olan güvenli elektronik imzalı belge esas alınır.
Noterlik işlemlerinin elektronik ortamda yapılması sırasında işlenen kişisel verilerin korunması ve bilgi güvenliğinin sağlanması için gerekli tedbirler alınır.
Elektronik ortamda yapılacak noterlik işlemlerine ilişkin ücretler, 112 nci maddeye göre düzenlenecek tarifede gösterilir.
İkinci fıkra uyarınca elektronik ortamda yapılabilecek bir noterlik işleminin bir belgeye dayanması hâlinde; belge sureti, taraflar, vekilleri veya temsilcileri tarafından güvenli elektronik imza ile imzalanarak elektronik ortamda notere gönderilebilir. Ancak belge aslının fiziki olarak ibrazının zorunlu olduğu hâllerde elektronik ortamda yapılan başvuru sonrasında belge aslı yönetmelikte belirlenen süre içinde notere ibraz edilir.
Birlik, noter odaları ve noterlik personeli ile noterlere dağıtılacak nitelikli elektronik sertifikalar, Türkiye Noterler Birliği tarafından temin edilerek dağıtılır.
Noterlik işlemlerinin elektronik ortamda yapılmasına, saklanmasına ve paylaşılmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir.
Yabancı memleketlerde, noterlik işlemlerinin elektronik ortamda yapılması için sağlanması gerekli olan teknik ve idari şartlara dair usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir.
Bu madde kapsamında hazırlanacak yönetmelik, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Noterler Birliği ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun görüşleri alınarak Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılır.’
Yasa teklif gerekçesinde de belirtildiği üzere, 198/A maddesi ile, yargı ağı projesine parelel olarak, noterler tarafından yürütülecek elektronik işlemlere ilişkin çerçeve düzenleme getirilmiştir. Ayrıca noterlerin işlemlerini elektronik ortamda yapabilmeleri için uyum düzenlemesi yapılmıştır. Kuşkusuzdur ki, noterlik işlemlerinin elektronik ortamda yürütülmesi, noterlik işlemlerinde yeknesaklığı, bilgi ve belgelerin kolaylıkla saklanmasına ve otomasyona hizmet edecektir.
Maddede ayrıca, yurtdışındaki Türk Temsilciliklerinin yürüttükleri noterlik işlemlerinin elektronik ortamda yapılmasına ilişkin esasların Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelik çerçevesinde düzenlenmesi öngörülmüştür.
6-6572 SAYILI KANUNUN 5.MD.’Sİ İLE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNUNUN 193. MD.’SİNDE YER ALAN “116 ncı” ibaresi“116 ve 198/A” şeklinde değiştirilmiştir:
Esasen Noterlik Kanunu’nun 193.md.’si, konsolosluklara uygulanacak ve uygulanmayacak hükümleri öngörmektedir:
193.md’nin değişiklikten önceki halinde, ‘ Bu kanunun 41, 51, 53, 54, 55, 60, 61, 68, ilâ 70, 72 ilâ 76, 78 ilâ 108, 113 ilâ 116 ncı maddeleri ile ondördüncü kısımdaki maddeler dışında kalan hükümler, konsoloslar hakkında uygulanmaz.’ hükmü yer almaktaydı.
Yasa değişikliği ile, 198/A md.’si düzenlemesinin uzantısı olarak, konsoloslukların tabi olduğu hükümler arasına, 116.md.’nin yanısıra, 198/A md.’si de eklenmiştir.
7-HER NE KADAR KANUN TEKLİFİNDE, 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNU 4/a MADDESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ TEKLİF EDİLMİŞSE DE, BU TEKLİF YASALAŞMAMIŞTIR:
Teklif ile, hakkında hal kağıdı düzenlenmemiş noterlerin sınıflarının yükseltilmesi için Cumhuriyet Savcısı tarafından tanzim edilen teftiş raporunun esas alınması öngörülmekteydi. Noterlik Kanunu 4/a md.’si esasen noterlerin sınıfı ve asgari hizmet süresini öngörmektedir. Buna göre, noterin ikinci ve üçüncü sınıftaki asgari hizmet süresi 4 yıldır. Noterin sınıfının yükseltilebilmesi için, bu süre içinde Adalet müfettişi tarafından, ilgili noter hakkında olumlu hal kağıdının düzenlenmiş olması gerekmektedir. Bu teklifin gerekçesi, uygulamada her noter hakkında süresi içinde hal kağıdı düzenlenememesi idi. Bunun sonucu olarak bazı noterler, süresini doldurmasına rağmen, hakkında hal kağıdı bulunmadığından sınıfı yükseltilememekteydi. Noterlerin görev yaptıkları yerin bağlı bulunduğu Cumhuriyet Savcısı tarafından her yıl teftiş edildiği göz önünde tutularak, noterlerin sınıflarının yükseltilmesinde C. Savcısı raporunun esas alınması teklifi yasalaşmamıştır.